Ticaret Unvanı – Marka – Alan Adı İlişkisi

Bu çalışmada ayırt edici işaretlerden olan marka, ticaret unvanı ve alan adından bahsedilmiştir. Bu üç ayırt edici işaretin ticari hayatta yaygın olarak kullanılmasından dolayı ortaya çıkan hukuki uyuşmazlıklara, ayırt edici işaretler arasında bir üstünlüğün bulunup bulunmadığına değinilmiş, ortaya çıkan hukuki uyuşmazlıkların, ilgili düzenlemeler ve yargı içtihatlarıyla nasıl çözümlendiğinden bahsedilmiştir.

In this study, trademark, trade name and domain name which are distinguishing marks are mentioned. Legal disputes arising from the widespread use of these three distinguishing marks in commercial life, whether there is a superiority between the distinctive signs, how the resulting legal disputes are resolved by the relevant legislation and judicial jurisprudence have been addressed.

Ticari hayatın gelişmesi ve kayıt altına alınması ile kayıt altına alınmayla birlikte haksız rekabetin önlenmesi amacıyla bir takım hukuk kuralları getirilmiştir. Getirilen hukuk kuralları, ticari hayatı düzenleme amacı taşımakta olup, kişilerin bir başka kişinin marka, ticaret unvanı veya alan adı hakkını veya müşteri çevresini kullanarak haksız kazanç elde etmelerinin önüne geçmeyi amaçlamaktadır. Bu bakımdan, ticari hayatta birbirleriyle yakın ilişkide bulunan marka, ticaret unvanı ve alan adı gibi ayırt edici işaretler arasında çıkan uyuşmazlıkların sayısı artmıştır.

Hukukumuz, ayırt edici işaretlerin birbirine karşı üstünlüğünü kabul etmemektedir. Bunun yerine hangi ayırt edici işaret olursa olsun, asıl hak sahibinin öncelik hakkını koruyan düzenlemelere yer verilmiştir. Yargı içtihatları da asıl hak sahibinin öncelik hakkını koruyan içtihatlar geliştirmiştir.

Çalışmamızda marka, ticaret unvanı ve alan adı sahipleri arasında çıkması muhtemel hukuki problemlere yer verilmiş, düzenlemelerle ve yargı kararlarıyla bu problemlerin nasıl çözümlendiğine değinilmiştir. Çalışmamızın birinci bölümünde marka, ticaret unvanı ve alan adı kavramları açıklanmaya çalışılmış, Türk hukukunda bu kavramlara yer verilen düzenlemelerden bahsedilmiştir. Ticaret unvanının bir hak olduğu gibi bir yükümlülük olduğundan bahsedilmiştir. Çalışmamızın ikinci bölümünde ise; marka ve ticaret unvanı arasındaki öncelik ilişkisi ve marka ve ticaret unvanı ile alan adı arasındaki öncelik ilişkisi, mevzuat ve yargı kararları ışığında incelenmiş, bu konuda çıkan uyuşmazlıklara ne gibi çözümler üretildiğinden bahsedilmiştir. Özellikle gerçek kişi tacirlerin ad ve soyadlarının ticaret unvanını oluşturan asıl unsur olduğuna değinilmiş, öncelik hakkı olan marka sahibinin markasıyla gerçek kişi tacirin adı ve soyadının aynı veya benzer olması durumunda ortaya çıkan ve çıkabilecek hukuki ihtilaflara ne gibi çözümler getirildiğine değinilmiştir.

Tacirlerin, kullanmak zorunda oldukları unvanlarını markasal kullanımı[2] aşmayacak şekilde kullanmaları kural olarak marka hakkına tecavüzü oluşturmamaktadır.[3] Bununla birlikte tescilli markanın hizmet markası olması durumunda sonradan tescil edilen ticaret unvanının karıştırılma ihtimali yüksek olacağından, unvanın markasal kullanımı söz konusu olmasa bile unvanın terkini istenebilecektir.[4] Markasal olmayan kullanımdan söz edebilmek için tacir tarafından kullanılan unvanın sicilde kayıtlı ve yazılı şekilde kullanılması ve marka gibi dikkat çekecek şekilde farklı renk veya büyüklükte kullanılmaması gerekmektedir. Ticaret unvanının bu şekilde kullanılması, marka hakkına tecavüz sayılmayacaktır.

Bununla birlikte bir markanın tescilinden sonra, tescili yapılan markayı andıracak şekilde bir ticaret unvanının kullanılması TTK m.55’te geçen dürüstlük kuralına aykırı davranışlar olarak sayılacak ve korunmayacaktır.[5] Örneğin Burgerking Gıda A.Ş. şeklinde tescil edilen bir ticaret unvanı, Burgerking markasını andıracağından ve Burgerking Gıda A.Ş. tarafından üretilen veya pazarlanan gıda ürünlerinin, Burgerking markası sahibi olan işletme tarafından üretiliyor veya pazarlanıyor izlenimi oluşturacağından Burgerking Gıda A.Ş. ticaret unvanı korunmayacak ve sicilden terkin edilecektir.[6] Ancak, unvan terkin talebinin dürüstlük kuralı çerçevesinde makul bir süre içerisinde yapılması gerekmektedir. Marka hakkı sahibinin uzun süre sessiz kalması durumunda unvanı terkin edemeyeceği kabul edilmektedir.[7] Elbette unvan tescilinin marka hakkından önce olması durumunda marka sahibi unvanın terkinini isteyemeyecektir.[8]

Marka hakkına tecavüzden dolayı ticaret unvanının terkininin istenebileceği gibi ticaret unvanı hak ve yükümlülüğüne tecavüz eden markanın da tescil edilmek için başvurulması halinde unvan sahibi tarafından tescile itiraz edilebilir. Zira 556 sayılı MarKHK m.8’deki nispi red sebeplerinden biri tescili istenen markanın başkasına ait sınai mülkiyet hakkına tecavüz etmesi halidir. Yukarıda da bahsedildiği gibi ayırt edici ad ve işaretler arasında üstünlük olmadığından bir markanın ticaret unvanına dayanarak tesciline itiraz edilmesi, ticaret unvanının kullanım hakkının markadan önce doğmasıdır. Unvan sahibi tarafından itiraz edilmemiş ve marka tescillenmişse, marka sahibi unvanın terkinini isteyemez. Her iki ayırt edici işaret de korunur. Ancak, unvan sahibi unvanını markasal nitelikte kullanmaya başlaması halinde, tescilli marka sahibi bu kullanımı dürüstlük kuralı çerçevesinde engelleyebilecektir. Aynı şekilde unvan sahibi markanın iptalini isteyebilecektir.[9]

Marka ve ticaret unvanı ile alan adı arasındaki uyuşmazlık, alan adı sahibinin aldığı alan adının bir başkasının markası veya ticaret unvanıyla birebir aynısı veya karıştırılmaya sebep olacak kadar benzer[10] olmasından kaynaklanmaktadır. Bu gibi durumda marka veya ticaret unvanı hakkı sahibi markasını veya ticaret unvanını alan adı olarak kullanamamaktadır.[11] Günümüzde ticari pazarın büyük bir kısmının internet üzerinden, bir diğer deyişle alan adları üzerinden yürüdüğü düşünüldüğünde bu problem günümüzde büyük önem taşımaktadır. Alan adı alan kişinin web sitesinde, alan adıyla aynı veya karışıklık yaratacak kadar benzer marka sahibinin markasını kullandığı mal veya hizmet sektöründe iş görüyor olması durumunda, alan adı sahibinin önceye dayalı meşru bir hakkının olmaması halinde,[12] marka hakkı sahibinin müşteri çevresini kullandığından haksız kullanma, bir diğer deyişle marka hakkına tecavüz söz konusu olacaktır. Bu durumda marka kullanım hakkı olan kişinin korunması gereken öncelik hakkı olacaktır.[13] Marka hakkı sahibi MarKHK m.9/2-e gereğince alan adının kullanılmasını engelleyebilecektir.[14]

Tescilsiz marka hakkı sahibi ve ticaret unvanı hakkı sahibi ise, haksız bir şekilde alınan alan adı sahibine karşı genel hükümler niteliği taşıyan haksız rekabet hükümlerine başvurarak alan adının kullanılmasını engelleyebilecektir.[15] İnternet alan adının alınmasından çok uzun bir süre geçmiş olması ve marka veya ticaret unvanı hakkı sahibinin makul süre içerisinde öncelik hakkını ileri sürmemesi halinde sessiz kalma yoluyla itiraz etme hakkı TMK m.2’de geçen dürüstlük kuralı nedeniyle zamanaşımına uğrayacaktır.[16] Bununla birlikte marka veya ticaret unvanının kullanıldığı mal veya hizmetten farklı bir mal veya hizmette kullanılmak üzere aynı veya karıştırılmaya yol açabilecek bir alan adının alınması durumunda kural olarak alan adının kullanılması önlenemeyecektir. Ancak, MarKHK m.9/1-c’ye göre bu durumda alan adı sahibi tescilli markanın tanınmışlığından haksız kazanç elde ediyorsa veya tescilli markanın karakterine zarar verecek herhangi bir işaretin kullanılması durumunda tescilli marka sahibi alan adının iptalini veya kendisine tahsisini isteyebilecektir. Bir diğer deyişle tanınmış markaların başkaları tarafından alan adı olarak kullanılması durumunda faaliyet alanlarının farklı olması, marka hakkına tecavüz edildiğini engellemeyecektir.[17] Burada belirtilmesi gereken önemli bir husus, alan adı sahibinin alan adını ticari faaliyet için kullanmadığı durumlarda, marka veya ticaret unvanı sahibinin alan adının yasaklanması veya kendisine tahsis edilmesini isteme hakkı bulunmamaktadır.[18] Belirtilmesi gereken bir diğer husus, daha önce alınmış bir alan adının başkası tarafından marka olarak tescil edilmesi veya ticaret unvanı şeklinde kullanılması halinde, alan adı sahibi genel hükümler olan haksız rekabet hükümlerine başvurarak alan adının korunmasını isteyebilecektir.[19]