Ticaret Hukuku’nda Marka

01 Eki

Yayınlayan: İbrahim Halil Şeker

Kategori: Makale

Marka, 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında KHK ile düzenlenmiştir.

MarKHK m.5’e göre marka, “bir teşebbüsün mal veya hizmetlerini bir başka teşebbüsün mal veya hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla, kişi adları dahil, özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işaretler” olarak tanımlanmıştır.

Kısaca marka, bir teşebbüsün[1] mal veya hizmetlerinin, diğer bir teşebbüsün mal veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlayan işaret, harf, ve sözcüklerdir.[2]

Madde metninden anlaşılacağı üzere; marka olmaya uygun, çoğaltılabilen ve ayırt edici özelliği olan bir işaretin bulunması markanın unsurlarıdır.[3] Maddede “teşebbüs” ifadesi kullanılarak marka sahibi olabilecek kişiler geniş tutulmuştur. Bu ifadeye göre tacir olmayan gerçek kişiler, esnaf işletmeleri, dernek ve vakıflar da marka sahibi olabilirler.[4] Madde metninden de anlaşılacağı üzere kişi adları dahil sözcükler, şekiller, harfler, sayılar ve işaretler marka olabilir. Örneğin Ülker, Mango, Selpak, Mercedes ve Mercedes’in yıldızı birer markadır.

Markalar da serbestlik ilkesi geçerli olmakla birlikte bu konuda 556 sayılı MarKHK’da bazı sınırlamalar mevcuttur. Bu sınırlamalar mutlak ve nispi red nedenleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Mutlak red nedenleri hakim tarafından resen göz önünde bulundurulması gereken nedenlerken, nispi red nedenlerinin taraflarca öne sürülmesi gerekmektedir.[5] Mutlak red nedenleri MarKHK m.7’de,[6] nispi red nedenleri m.8’de[7] sayılmıştır.

MarKHK m.6’ya göre bir markanın bu KHK ile korunması için tescil edilmesi şarttır. Tescilli marka sahibi, ister 556 sayılı MarKHK’ya göre, ister genel hükümler niteliğini haiz haksız rekabet hükümlerine göre koruma isteyebilir. Tescil edilmemiş marka ise haksız rekabet hükümlerine göre korunur. Bununla birlikte tacirleri birbirinden ayırmayı sağlayan ticaret unvanlarının tescili zorunluyken, markanın tescili zorunlu değildir.[8]

Marka hakkı, para ile ölçülebilen ve gayri maddi bir değerdir. M.9’a göre tescilli markadan doğan haklar münhasıran marka sahibi tarafından kullanılır.[9] Bu hak mutlak bir haktır ve herkese karşı ileri sürülebilir.[10]

[1]Burada teşebbüs yerine işletme ifadesinin kullanılması gerektiği görüşü için bkz.: Hayrettin Çağlar, Marka Hukuku – Temel Esaslar, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013, s.11.; Güneş, a.g.e., s.26.
[2] Uğur Çolak, Türk Marka Hukuku, Onikilevha Yayınları, İstanbul, 2016, s.7.; Berzek, a.g.m., s.132.
[3] Çağlar, a.g.e., s.11.; Güneş, a.g.e., s.26.
[4] Güneş, a.g.e., s.25.; Özbey, a.g.e., s. 34, d.n.:80.; Berzek, a.g.m., s.132.
[5] Özbey, a.g.e., s.37.
[6] Aşağıda yazılı işaretler marka olarak tescil edilemez:

a) 5 inci madde kapsamına girmeyen işaretler,

b) Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetle ilgili olarak tescil edilmiş veya daha önce tescil için başvurusu yapılmış bir marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer olan markalar,

c) Ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların üretildiği, hizmetlerin yapıldığı zamanı gösteren veya malların ve hizmetlerin diğer karakteristik özelliklerini belirten işaret ve adlandırmaları münhasıran veya esas unsur olarak içeren markalar.

d)Ticaret alanında herkes tarafından kullanılan veya belirli bir meslek sanat veya ticaret grubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan işaret ve adları münhasıran veya esas unsur olarak içeren markalar,

e) Malın özgün doğal yapısından ortaya çıkan şeklini veya bir teknik sonucu elde etmek için zorunlu olan, kendine malın şeklini veya mala asli değerini veren şekli içeren işaretler,

f) Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya üretim yeri, coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltacak markalar,

g) Yetkili mercilerden kullanmak için izin alınmamış ve dolayısıyla Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesine göre reddedilecek markalar,

h) Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesi kapsamı dışında kalan ancak kamuyu ilgilendiren, tarihi, külterel değerler bakımından halka mal olmuş ve ilgili mercilerin tescil izni vermediği diğer armalar, amblemler veya nişanları içeren markalar,

j) Dini değerleri ve sembolleri içeren markalar,

k) Kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı markalar.

Bir marka tescil tarihinden önce kullanılmış ve tescile konu mallar veya hizmetlerle ilgili olarak bu kullanım sonucu ayırt edici bir nitelik kazanmış ise (a), (c) ve (d) bentlerine göre tescili reddedilemez.

[7] Tescil edilmiş veya tescil için başvuru yapılmış bir markanın sahibi tarafından itiraz yapılması durumunda aşağıdaki hallerde marka tescil edilemez:

a) Tescil için başvurusu yapılan marka, tescil edilmiş veya tescil için daha önce başvurusu yapılmış bir marka ile aynı ise ve aynı mal veya hizmetleri kapsıyorsa,

b) Tescil için başvurusu yapılan marka, tescil edilmiş veya tescil için daha önce başvurusu yapılmış bir marka ile aynı veya benzer ise ve tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış bir markanın kapsadığı mal veya hizmetlerle aynı veya benzer ise, tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış markanın halk tarafından karıştırılma ihtimali varsa ve bu karıştırılma ihtimali tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış bir marka ile ilişkili olduğu ihtimalini de kapsıyorsa. Marka sahibinin ticari vekili veya temsilcisi tarafından markanın kendi adına tescili için, marka sahibinin izni olmadan ve geçerli bir gerekçe gösterilmeden yapılan başvuru, marka sahibinin itirazı üzerine red edilir.

Tescilsiz bir markanın veya ticaret sırasında kullanılan bir başka işaretin sahibinin itiraz etmesi üzerine, tescili istenilen marka, aşağıdaki hallerde tescil edilmez.

a) Markanın tescili için yapılan başvuru tarihinden önce veya markanın tescili için yapılan başvuruda belirtilen rüçhan tarihinden önce bu işaret için hak elde edilmiş ise,

b)Belirtilen işaret, sahibine daha sonraki bir markanın kullanımını yasaklama hakkını veriyorsa,

Marka, tescil edilmiş veya tescil için başvurusu daha önce yapılmış bir markanın aynı veya benzeri olmakla birlikte, farklı mallar veya hizmetlerde kullanılabilir. Ancak, tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış markanın, toplumda ulaştığı tanınmışlık düzeyi nedeniyle haksız bir yararın sağlanabileceği, markanın itibarına zarar verebileceği veya tescil için başvurusu yapılmış markanın ayırt edici karakterini zedeleyici sonuçlar doğurabileceği durumda, tescil edilmiş veya tescil için başvurusu daha önce yapılmış bir marka sahibinin itirazı üzerine, farklı mal veya hizmetlerde kullanılacak olsa bile, sonraki markanın tescil başvurusu red edilir.

Tescil için başvurusu yapılmış markanın, başkasına ait kişi ismi, fotoğrafı, telif hakkı veya herhangi bir sınai mülkiyet hakkını kapsaması halinde, hak sahibinin itirazı üzerine tescil başvurusu reddedilir.

Ortak ve garanti markalarının sona ermesinden itibaren üç yıl içinde ortak marka veya garanti markası ile aynı veya benzeri olan marka tescil başvurusu itiraz üzerine reddedilir.

Bir markanın yenilenmeme nedeniyle koruma süresinin dolmasından sonra iki yıl içerisinde aynı veya benzer markanın, aynı veya benzer mal ve hizmetler için yapılan tescil başvurusu itiraz üzerine reddedilir.